نجات در ۳ ساعت اول: آنچه باید درباره سکته مغزی فوری بدانید

نجات در سه ساعت اول سکته مغزی حیاتی است؛ این بازه زمانی طلایی، شانس بازگشت به زندگی عادی و کاهش آسیب‌های دائمی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. شناخت سریع علائم و اقدام فوری، کلید اصلی در مواجهه با این وضعیت اورژانسی عروق مغزی است.

سکته مغزی، یک فوریت پزشکی جدی است که در آن جریان خون به بخشی از مغز مختل می‌شود. این اختلال می‌تواند ناشی از انسداد عروق خونی (سکته ایسکمیک) یا پارگی آن‌ها (سکته هموراژیک) باشد. هر دو نوع، منجر به محرومیت سلول‌های مغزی از اکسیژن و مواد مغذی شده و در نهایت به مرگ سلول‌های عصبی می‌انجامد. سرعت عمل در تشخیص و درمان، نقش محوری در تعیین میزان آسیب و بهبود آتی فرد دارد. درک کامل این عارضه، علائم هشداردهنده و اقدامات لازم، می‌تواند تفاوتی تعیین‌کننده در سرنوشت بیماران ایجاد کند.

سکته مغزی چیست

سکته مغزی، که گاهی با نام‌های حادثه عروق مغزی یا حمله مغزی نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به قسمتی از مغز متوقف یا به شدت کاهش یابد. این اتفاق باعث می‌شود سلول‌های مغزی از اکسیژن و مواد مغذی حیاتی محروم شده و در عرض چند دقیقه شروع به مردن کنند. دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد: سکته ایسکمیک که حدود ۸۷ درصد موارد را شامل می‌شود و در اثر انسداد شریان‌های مغزی توسط لخته خون ایجاد می‌شود و سکته هموراژیک که در اثر پارگی عروق خونی و خونریزی در مغز به وجود می‌آید. هر دو نوع می‌توانند آسیب‌های جدی و دائمی به مغز وارد کنند.

شدت و نوع علائم سکته مغزی به محل و وسعت آسیب در مغز بستگی دارد. از آنجایی که بخش‌های مختلف مغز مسئول کنترل عملکردهای گوناگون بدن هستند، علائم می‌توانند بسیار متنوع باشند؛ از ضعف ناگهانی در یک سمت بدن تا مشکلات گفتاری یا بینایی. تشخیص سریع و اقدام پزشکی فوری در این شرایط، نه تنها برای نجات جان فرد، بلکه برای به حداقل رساندن عوارض طولانی‌مدت و ناتوانی‌های احتمالی پس از سکته مغزی، اهمیت حیاتی دارد. زمان، در این وضعیت، به معنای واقعی کلمه، مغز است.

مینی سکته مغزی یا TIA چیست

مینی سکته مغزی، که با نام حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن جریان خون به بخشی از مغز به طور موقت قطع می‌شود. علائم TIA کاملاً شبیه به سکته مغزی کامل است، اما تفاوت اصلی در این است که این علائم معمولاً در عرض چند دقیقه یا حداکثر چند ساعت به طور کامل برطرف می‌شوند و هیچ آسیب دائمی به بافت مغز وارد نمی‌شود. این اتفاق اغلب به دلیل یک لخته خون کوچک رخ می‌دهد که به طور موقت یک رگ خونی مغز را مسدود کرده و سپس خود به خود حل یا جابجا می‌شود.

با وجود موقتی بودن علائم، مینی سکته مغزی یک علامت هشداردهنده جدی است و نباید نادیده گرفته شود. TIA نشانه‌ای از این است که شما در معرض خطر بالای سکته مغزی کامل قرار دارید. در واقع، حدود یک سوم از افرادی که TIA را تجربه می‌کنند و درمان‌های لازم را دریافت نمی‌کنند، در آینده دچار سکته مغزی کامل می‌شوند. بنابراین، هرگاه علائم شبیه به سکته مغزی، حتی برای مدت کوتاهی، مشاهده شد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد تا علت آن مشخص شده و اقدامات پیشگیرانه لازم صورت گیرد.

آیا سکته مغزی گذرا یا TIA منجر به سکته مغزی بزرگ می‌شود

بله، اگرچه سکته مغزی گذرا یا TIA به خودی خود منجر به آسیب دائمی مغزی نمی‌شود، اما یک هشدار جدی است و می‌تواند خطر بروز سکته مغزی کامل را به طور قابل توجهی افزایش دهد. TIA نشانه‌ای از وجود مشکل در سیستم عروقی مغز است که نیاز به بررسی و درمان فوری دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که خطر وقوع سکته مغزی پس از TIA در عرض ۹۰ روز بین ۴ تا ۹ درصد است و این رقم در صورت عدم درمان، در طی پنج سال آینده می‌تواند به حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش یابد.

علاوه بر افزایش خطر سکته مغزی، افرادی که TIA را تجربه کرده‌اند، در معرض خطر بالاتری از سایر بیماری‌های قلبی-عروقی نیز قرار دارند. بنابراین، هرگونه نشانه‌های TIA، حتی اگر به سرعت از بین رفتند، باید به عنوان یک فوریت پزشکی تلقی شده و بلافاصله توسط پزشک ارزیابی شود. تشخیص زودهنگام و شروع درمان‌های پیشگیرانه، مانند کنترل فشار خون، دیابت، کلسترول و تغییرات سبک زندگی، می‌تواند به طور مؤثری از وقوع یک سکته مغزی بزرگ و عوارض جبران‌ناپذیر آن جلوگیری کند.

شناخت علائم سکته مغزی

شناخت سریع علائم سکته مغزی از اهمیت حیاتی برخوردار است؛ زیرا هرچه فرد سریع‌تر تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد، شانس بهبودی و کاهش آسیب‌های مغزی بیشتر خواهد بود. علائم سکته مغزی معمولاً به صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و بسته به ناحیه آسیب‌دیده مغز، می‌توانند متفاوت باشند. با این حال، یک راه ساده و مؤثر برای به خاطر سپردن علائم اصلی، استفاده از مخفف “FAST” است که به معنای “سریع” در زبان انگلیسی است و شامل چهار نشانه کلیدی می‌شود:

• F (Face – صورت): افتادگی یک سمت صورت یا دهان، یا عدم توانایی در لبخند زدن کامل. ممکن است فرد نتواند یکی از چشمان خود را به طور کامل ببندد یا حرکت دهد.
• A (Arms – بازوها): ضعف یا بی‌حسی در یک بازو یا هر دو بازو. فرد ممکن است نتواند هر دو بازو را به طور همزمان بالا نگه دارد یا یکی از بازوها به سمت پایین افتاده باشد.
• S (Speech – گفتار): مشکل در تکلم یا لکنت زبان. گفتار ممکن است نامفهوم، درهم یا غیرقابل درک باشد. فرد ممکن است در درک آنچه به او گفته می‌شود نیز مشکل داشته باشد.
• T (Time – زمان): زمان را از دست ندهید! اگر هر یک از این علائم را در خود یا دیگری مشاهده کردید، بلافاصله با اورژانس (شماره ۱۱۵ در ایران) تماس بگیرید.

علاوه بر علائم FAST، برخی نشانه‌های دیگر نیز وجود دارند که باید به آن‌ها توجه کرد: سردرگمی یا عدم پاسخگویی، تغییرات ناگهانی رفتاری (به ویژه افزایش بی‌قراری)، مشکلات بینایی (تاری دید یا دوبینی در یک یا هر دو چشم)، عدم تعادل و مشکل در راه رفتن، سرگیجه ناگهانی، سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص و تشنج یا حالت تهوع و استفراغ. عدم توجه به این علائم می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیری مانند ناتوانی طولانی‌مدت یا حتی مرگ شود. حتی اگر علائم به سرعت از بین رفتند، مراجعه فوری به بیمارستان برای ارزیابی و درمان ضروری است.

در هنگام سکته مغزی چه باید کرد

هنگامی که سکته مغزی اتفاق می‌افتد، هر ثانیه اهمیت دارد و سرعت عمل می‌تواند تفاوت بین زندگی و مرگ یا بهبودی کامل و ناتوانی دائمی را رقم بزند. مهم‌ترین قدم، تشخیص سریع علائم و اقدام فوری است. همانطور که پیش‌تر ذکر شد، از مخفف “FAST” برای به خاطر سپردن علائم کلیدی استفاده کنید: افتادگی صورت، ضعف بازو، لکنت زبان و زمان برای تماس با اورژانس. به محض مشاهده حتی یکی از این علائم، بلافاصله با شماره ۱۱۵ (اورژانس) تماس بگیرید.

در حالی که منتظر رسیدن اورژانس هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:

سکته مغزی یکی از مهمترین دلایل مرگ و میر در سراسر جهان و علت اصلی ناتوانی طولانی مدت است. درمان سریع می تواند به حداقل رساندن معلولیت و نجات جان افراد کمک زیادی می کند.

۱. فرد را در وضعیت راحت و ایمن قرار دهید: او را به آرامی به پهلو بخوابانید تا در صورت استفراغ، محتویات معده وارد مجاری تنفسی نشود. سر و شانه‌ها را کمی بالاتر نگه دارید تا فشار روی مغز کاهش یابد. ۲. آرامش خود را حفظ کنید و با بیمار صحبت کنید: با لحنی آرام و اطمینان‌بخش با بیمار صحبت کنید تا اضطراب او کاهش یابد. ۳. چیزی برای خوردن یا نوشیدن به بیمار ندهید: به دلیل مشکلات احتمالی در بلع، ممکن است خطر خفگی وجود داشته باشد. ۴. زمان شروع علائم را یادداشت کنید: این اطلاعات برای پزشکان بسیار حیاتی است، زیرا بسیاری از درمان‌های اورژانسی سکته مغزی، مانند داروهای حل‌کننده لخته (tPA)، فقط در یک بازه زمانی مشخص (معمولاً ۳ تا ۴.۵ ساعت) پس از شروع علائم مؤثر هستند. ۵. بیمار را تنها نگذارید: در کنار او بمانید تا اورژانس از راه برسد. ۶. لباس‌های تنگ را شل کنید: به خصوص در ناحیه گردن و سینه تا تنفس راحت‌تر صورت گیرد. ۷. از دادن هرگونه دارو به بیمار خودداری کنید: مگر اینکه پزشک اورژانس دستور داده باشد. برخی داروها ممکن است وضعیت را بدتر کنند.

داروی ضد لخته را فقط می توان در اولین ساعات پس از شروع علائم سکته ارائه کرد.

به یاد داشته باشید، سکته مغزی اغلب بدون درد است، بنابراین فرد ممکن است درخواست کمک نکند. آگاهی شما از علائم و اقدام فوری، می‌تواند جان یک انسان را نجات دهد و از ناتوانی‌های جدی جلوگیری کند. هرگز در تماس با اورژانس تردید نکنید، حتی اگر علائم خفیف به نظر می‌رسند یا از بین رفته‌اند.

عوامل خطر در سکته مغزی

سکته مغزی می‌تواند هر فردی را درگیر کند، اما برخی عوامل خطر، احتمال بروز آن را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. شناخت این عوامل و تلاش برای کنترل آن‌ها، گامی مهم در پیشگیری از این عارضه جدی است. این عوامل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: عوامل غیرقابل تغییر و عوامل قابل تغییر.

عوامل خطر غیرقابل تغییر:

• سن: با افزایش سن، خطر سکته مغزی به طور فزاینده‌ای بالا می‌رود، زیرا شریان‌ها به تدریج باریک‌تر و سخت‌تر می‌شوند. این عارضه در افراد بالای ۶۵ سال شیوع بیشتری دارد، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد.
• ژنتیک و سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای درجه یک خانواده (والدین، خواهر و برادر) سابقه سکته مغزی داشته باشد، خطر ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد. این موضوع نشان‌دهنده نقش عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری است.
• جنسیت: در سنین پایین‌تر، سکته مغزی در مردان شایع‌تر است، اما در سنین بالاتر، این تفاوت جنسیتی کاهش می‌یابد. زنان در دوران بارداری و با مصرف برخی قرص‌های ضد بارداری، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار گیرند، به خصوص اگر سابقه فشار خون بالا یا دیابت بارداری داشته باشند.
• نژاد و قومیت: برخی گروه‌های نژادی، مانند آفریقایی-آمریکایی‌ها، به دلیل شیوع بیشتر بیماری‌هایی نظیر فشار خون بالا و دیابت، در معرض خطر بالاتری از سکته مغزی قرار دارند.

عوامل خطر قابل تغییر (که می‌توان با تغییر سبک زندگی و درمان پزشکی آن‌ها را کنترل کرد):

• فشار خون بالا (هایپرتنشن): یکی از مهمترین عوامل خطر قابل کنترل است. فشار خون بالا به دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و آن‌ها را ضعیف یا سخت می‌کند.
• دیابت: افراد دیابتی به دلیل آسیب به رگ‌های خونی و افزایش سطح قند خون، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
• کلسترول بالا: تجمع کلسترول در شریان‌ها (آترواسکلروز) می‌تواند منجر به تشکیل پلاک و انسداد رگ‌های خونی شود.
• بیماری‌های قلبی: از جمله فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم)، نارسایی قلبی و بیماری‌های عروق کرونر، می‌توانند منجر به تشکیل لخته‌های خونی شوند که به مغز حرکت کرده و سکته مغزی ایجاد کنند.
• سیگار کشیدن: نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار به رگ‌های خونی آسیب می‌رسانند، فشار خون را بالا می‌برند و خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهند.
• مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند فشار خون را بالا ببرد و به قلب آسیب برساند.
• چاقی و عدم فعالیت بدنی: این عوامل می‌توانند منجر به فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا شوند که همگی از عوامل خطر سکته مغزی هستند.
• رژیم غذایی ناسالم: رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس، کلسترول و سدیم می‌تواند به سلامت عروق خونی آسیب برساند.
• آپنه خواب: اختلالات تنفسی در خواب، مانند آپنه خواب، می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند.

کنترل و مدیریت فعال این عوامل خطر از طریق تغییرات سبک زندگی سالم (مانند رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل) و پایبندی به درمان‌های دارویی تجویز شده توسط پزشک، نقش حیاتی در کاهش احتمال ابتلا به سکته مغزی ایفا می‌کند. معاینات سالیانه و مشورت منظم با پزشک برای پایش و کنترل این عوامل ضروری است.

بهبود سکته مغزی

فرایند بهبود پس از سکته مغزی، یک مسیر پیچیده و فردی است که نیازمند صبر، تلاش و تعهد است. هیچ دو سکته مغزی کاملاً شبیه هم نیستند، بنابراین مسیر بهبودی هر فرد نیز منحصر به فرد خواهد بود. با این حال، توانبخشی سکته مغزی معمولاً بر بازگرداندن حداکثر استقلال و کیفیت زندگی برای بازماندگان تمرکز دارد. این فرایند اغلب در بیمارستان آغاز می‌شود، جایی که یک تیم مراقبتی وضعیت فرد را تثبیت، آسیب‌ها را ارزیابی و درمان‌های اولیه را برای بازیابی مهارت‌های آسیب‌دیده آغاز می‌کنند.

بر اساس گزارش انجمن سکته مغزی آمریکا، حدود ۱۰ درصد از بازماندگان سکته مغزی به طور کامل بهبود می‌یابند، در حالی که ۲۵ درصد با مشکلات جزئی و قابل مدیریت بهبود پیدا می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد که بهبودی کامل یا قابل توجه، هدفی واقع‌بینانه است که با توانبخشی مناسب و مستمر قابل دستیابی است. بهبود شامل بازآموزی مغز برای انجام وظایف از دست رفته از طریق فرآیندی به نام نوروپلاستیسیته (قابلیت تغییر و سازماندهی مجدد مغز) است. این فرآیند می‌تواند برای سال‌ها و حتی دهه‌ها پس از سکته مغزی ادامه یابد، به شرطی که فرد به طور مداوم درگیر فعالیت‌های توانبخشی باشد. بهبود سکته مغزی معمولاً بر چند حوزه اصلی تمرکز دارد:

گفتار درمانی

سکته مغزی می‌تواند بر توانایی فرد در صحبت کردن (آفازی) و درک زبان (دیسفازی) تأثیر بگذارد، همچنین ممکن است منجر به مشکلاتی در بلع (دیسفاژی) شود. گفتار درمانی نقش محوری در بازیابی این مهارت‌ها ایفا می‌کند. یک متخصص گفتار و زبان درمانی (آسیب‌شناس گفتار و زبان) با بیمار همکاری می‌کند تا توانایی‌های گفتاری، زبانی و بلع او را بهبود بخشد. این درمان شامل تمرینات مختلفی برای تقویت عضلات دهان، زبان و گلو، بازآموزی الگوهای گفتاری، و بهبود درک شنیداری و توانایی بیان کلمات است. اگر ارتباط کلامی دشوار باشد، گفتاردرمانگر به فرد کمک می‌کند تا راه‌های ارتباطی جایگزین مانند استفاده از تصاویر، حرکات اشاره یا دستگاه‌های ارتباطی کمکی را بیاموزد. هدف نهایی، افزایش توانایی بیمار در برقراری ارتباط مؤثر و بهبود کیفیت زندگی اوست.

فیزیوتراپی

ضعف عضلانی، فلج، مشکلات تعادل و هماهنگی حرکات، از جمله شایع‌ترین عوارض فیزیکی پس از سکته مغزی هستند. فیزیوتراپیست با طراحی برنامه‌های ورزشی و تمرینات خاص، به بیمار کمک می‌کند تا قدرت عضلانی، دامنه حرکتی، تعادل و هماهنگی خود را بازیابد. این تمرینات ممکن است شامل حرکات کششی، تقویتی، تمرینات تعادلی و راه رفتن باشد. هدف اصلی فیزیوتراپی، بازگرداندن توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، لباس پوشیدن و غذا خوردن به صورت مستقل است. فیزیوتراپی می‌تواند در کلینیک، بیمارستان یا حتی در منزل بیمار انجام شود و برای دستیابی به بهترین نتایج، تداوم و پیگیری منظم آن بسیار مهم است. این بخش از توانبخشی به فرد کمک می‌کند تا با محدودیت‌های فیزیکی خود سازگار شده و راه‌های جدیدی برای حرکت و فعالیت بیابد.

درمان شناختی

سکته مغزی می‌تواند بر مهارت‌های شناختی فرد، از جمله حافظه، توجه، تمرکز، حل مسئله، برنامه‌ریزی و استدلال، تأثیر بگذارد. این تغییرات شناختی ممکن است منجر به مشکلات در تصمیم‌گیری، تغییرات رفتاری و نوسانات خلقی شوند. درمان شناختی، که اغلب توسط کاردرمانگران یا متخصصان روان‌شناسی شناختی انجام می‌شود، به بازیابی الگوهای فکری سالم، بهبود عملکرد اجرایی و مدیریت پاسخ‌های عاطفی فرد کمک می‌کند. این درمان شامل تمریناتی برای تقویت حافظه، بهبود توجه و تمرکز، و آموزش استراتژی‌هایی برای مقابله با چالش‌های شناختی است. در این بخش از درمان، به بازآموزی مهارت‌های حسی نیز توجه می‌شود؛ زیرا سکته مغزی می‌تواند بر توانایی فرد در حس کردن دما، فشار، درد یا لمس تأثیر بگذارد. کاردرمانگر به بیمار کمک می‌کند تا با کمبود این احساسات سازگار شده و راه‌های جایگزین برای دریافت اطلاعات حسی بیابد. هدف کلی درمان شناختی، بهبود استقلال فرد در انجام فعالیت‌های روزمره و افزایش کیفیت زندگی او از طریق تقویت مهارت‌های ذهنی و حسی است.

آیا سکته مغزی بر طول عمر فرد و امید به زندگی او تاثیر می‌گذارد

بله، سکته مغزی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر طول عمر فرد و امید به زندگی او داشته باشد، اما میزان این تأثیر به عوامل متعددی بستگی دارد. یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ نشان داد که حدود دو سوم افرادی که تجربه سکته مغزی را پشت سر گذاشته‌اند، بیش از سه سال پس از آن زندگی می‌کنند. این نشان می‌دهد که با پیشرفت‌های پزشکی و توانبخشی، شانس بقا و زندگی با کیفیت پس از سکته مغزی افزایش یافته است. عوامل مختلفی در تعیین امید به زندگی پس از سکته نقش دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به سن فرد در زمان سکته، میزان شدت سکته مغزی، نوع سکته (ایسکمیک یا هموراژیک)، و سلامت عمومی بدن و وجود بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی) اشاره کرد.

به عنوان مثال، یک تحقیق در سال ۲۰۱۱ نشان داد که TIA (حمله ایسکمیک گذرا) تأثیر چندانی بر امید به زندگی افراد زیر ۵۰ سال ندارد، اما می‌تواند به طور قابل توجهی امید به زندگی افراد بالای ۶۵ سال را کاهش دهد. این تفاوت به این دلیل است که افراد مسن‌تر معمولاً بیماری‌های زمینه‌ای بیشتری دارند و توانایی بدنشان برای ریکاوری ممکن است کمتر باشد. همچنین، کیفیت مراقبت‌های پزشکی فوری پس از سکته و تعهد به برنامه توانبخشی پس از آن، نقش بسیار مهمی در بهبود نتایج بلندمدت و افزایش امید به زندگی دارد. مدیریت عوامل خطر پس از سکته، مانند کنترل فشار خون و کلسترول، ترک سیگار و رعایت رژیم غذایی سالم، نیز می‌تواند به طور مؤثری به افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. در نهایت، سکته مغزی یک رویداد تغییردهنده زندگی است، اما به معنای پایان زندگی نیست و بسیاری از افراد می‌توانند با درمان و مراقبت مناسب، سال‌ها زندگی پربار و معناداری داشته باشند.

هنگام مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل چه نکاتی را رعایت کنیم

مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل، به خصوص پس از ترخیص از بیمارستان، نیازمند صبر، دانش و یک برنامه جامع است. این دوره برای بیمار و خانواده‌اش می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با رعایت نکات کلیدی می‌توان به بهبود روند ریکاوری و حفظ آرامش کمک کرد. در اینجا به برخی از مهمترین نکات برای مراقبت از بیمار سکته مغزی در خانه اشاره می‌کنیم:

1. تشویق به ورزش توانبخشی روزانه: بسیاری از بیماران پس از سکته مغزی دچار اختلالات حرکتی می‌شوند. تشویق به انجام منظم تمرینات توانبخشی در خانه، که توسط فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر توصیه شده است، به بازسازی ارتباطات عصبی در مغز (نوروپلاستیسیته) و بازیابی عملکرد کمک می‌کند. حرکت منظم، تنها راه اصلی برای بهبود عملکرد حرکتی است.
2. کمک هوشمندانه، نه کمک بیش از حد: اجازه دهید بیمار تا حد امکان کارهای روزمره خود را به تنهایی انجام دهد. اگر می‌بینید که عزیزتان برای انجام کاری تلاش می‌کند، تنها در صورتی که درخواست کمک کرد، به او کمک کنید. کمک بیش از حد می‌تواند مانع از پیشرفت و استقلال او شود.
3. مشورت با مددکاران اجتماعی و پزشک: مددکاران اجتماعی بخش مهمی از تیم توانبخشی هستند. در مورد مسائل مربوط به پوشش بیمه، برنامه‌ریزی پس از ترخیص، و دسترسی به منابع حمایتی با آن‌ها مشورت کنید. هرگونه نگرانی یا سؤال پزشکی را نیز با پزشک معالج مطرح کنید.
4. ایجاد تغییرات ایمنی در خانه: بیماران سکته مغزی به دلیل مشکلات حرکتی، در معرض خطر افتادن هستند. ایمن‌سازی محیط خانه، مانند نصب میله‌های کمکی در حمام و کنار تخت، جمع‌آوری فرش‌های لیز و موانع غیرضروری، و استفاده از تشک‌های ضد لغزش، به کاهش خطر سقوط و افزایش ایمنی بیمار کمک می‌کند.
5. ثبت دقیق عوارض جانبی داروها: بیماران سکته مغزی معمولاً داروهای متعددی مصرف می‌کنند (مانند رقیق‌کننده‌های خون، داروهای کنترل فشار خون و کلسترول). تمام علائم و رفتارهای بیمار را پس از مصرف هر دارو یادداشت کنید و در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی غیرمعمول، بلافاصله با پزشک مشورت کنید.
6. توجه به عوارض جانبی جدید سکته مغزی: گاهی اوقات، عوارض جانبی جدیدی ممکن است ماه‌ها پس از ترخیص بیمار از بیمارستان ظاهر شوند. هرگونه تغییر غیرعادی در وضعیت جسمی یا روحی بیمار را جدی بگیرید و در اسرع وقت با پزشک یا متخصص مغز و اعصاب او مشورت کنید.
7. ایمان به روند بهبودی، حتی در شرایط سخت: بهبودی پس از سکته مغزی یک روند خطی نیست. ممکن است بیمار گاهی دو قدم به جلو بردارد و یک قدم به عقب بازگردد. این نوسانات طبیعی هستند، به شرطی که روند کلی بهبودی رو به جلو باشد. حمایت عاطفی و حفظ روحیه مثبت، نقش مهمی در این مسیر دارد.
8. احتیاط در مصرف مکمل‌ها: اگرچه تبلیغات زیادی در مورد مکمل‌های مفید برای سکته مغزی وجود دارد، اما هرگز بدون مشورت با پزشک از آن‌ها استفاده نکنید. برخی مکمل‌ها ممکن است با داروهای بیمار تداخل داشته باشند یا حتی خطر سکته مغزی دیگری را افزایش دهند.
9. پشتکار در مواجهه با کندی روند بهبود: بسیاری از بازماندگان سکته مغزی پس از سه ماه، با کندی در روند بهبود مواجه می‌شوند. این کندی به معنای توقف بهبودی نیست. مغز قابلیت تغییر و بازسازی خود را برای سال‌ها پس از سکته مغزی دارد. ناامید نشوید و آن را نشانه‌ای برای تجدید تلاش در امور توانبخشی در نظر بگیرید.
10. جدیت در رعایت ایمنی: زمین خوردن برای بیماران سکته مغزی خطرناک است. همیشه قبل از تنها گذاشتن بیمار در خانه، از ایمنی محیط اطمینان حاصل کنید. در صورت سقوط، بلافاصله به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید و اقدامات لازم برای ایمن‌سازی بیشتر محیط را انجام دهید.
11. پشتیبانی از حالات روحی و عاطفی: تغییرات عاطفی مانند نوسانات خلقی، گریه‌های ناگهانی یا خنده‌های بی‌دلیل، اضطراب، افسردگی و غم و اندوه پس از سکته مغزی شایع هستند. این تغییرات ممکن است ناشی از آسیب‌های مغزی یا واکنش طبیعی به وضعیت جدید باشند. درک این حالات و ارائه حمایت عاطفی و در صورت لزوم، مشاوره روان‌شناختی، ضروری است.
12. مراقبت از خودتان: مراقبت از بیمار سکته مغزی می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد و منجر به فرسودگی جسمی و روحی مراقب شود. مسئولیت‌ها را با سایر اعضای خانواده تقسیم کنید، از خدمات پرستاری در منزل یا بهیار استفاده کنید و زمانی را برای استراحت و انجام فعالیت‌های انرژی‌بخش برای خودتان اختصاص دهید.
13. پیوستن به گروه‌های پشتیبانی: صحبت با افرادی که تجربه مشابهی در مراقبت از بیماران سکته مغزی دارند، می‌تواند بسیار مفید باشد. این گروه‌ها فضایی برای تبادل تجربیات، کسب اطلاعات و حمایت عاطفی فراهم می‌کنند.
14. نظم در اسناد پزشکی: یک دفترچه یا پرونده منظم برای ثبت سوابق پزشکی بیمار، داروهای مصرفی، عوارض جانبی، تغییرات رفتاری و هرگونه سؤال برای پزشک، تهیه کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا در مراجعات پزشکی، اطلاعات دقیق و کاملی ارائه دهید.
15. کنترل مداوم عوامل خطر: حتی پس از سکته مغزی، کنترل عوامل خطری مانند فشار خون بالا، کلسترول خون و استرس حیاتی است. چکاپ‌های سالیانه و مشورت منظم با پزشک برای مدیریت این عوامل، به پیشگیری از سکته مغزی مجدد کمک می‌کند.
16. اعتقاد به بهبودی: به یاد داشته باشید که بهبودی همیشه امکان‌پذیر است. مغز به طور مداوم در طول زندگی قابلیت تغییر و انطباق دارد. حتی سال‌ها پس از سکته مغزی، می‌توان با تلاش و تمرین، پیشرفت‌های قابل توجهی در عملکرد و کیفیت زندگی ایجاد کرد.

سوالات متداول

آیا سکته مغزی قابل پیشگیری است؟

بله، سکته مغزی در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است. کنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی، ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل، رعایت رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی منظم، نقش کلیدی در کاهش احتمال بروز آن دارد.

درمان فوری سکته مغزی در بیمارستان شامل چه مواردی است؟

درمان فوری سکته مغزی در بیمارستان بر اساس نوع سکته متفاوت است. برای سکته ایسکمیک، ممکن است از داروهای حل‌کننده لخته مانند tPA (در بازه زمانی طلایی) یا روش‌های مکانیکی برای خارج کردن لخته استفاده شود. در سکته هموراژیک، هدف کنترل خونریزی، کاهش فشار مغز و در صورت لزوم، جراحی است.

چه آزمایشاتی برای تشخیص سکته مغزی انجام می‌شود؟

برای تشخیص سکته مغزی، پزشکان معمولاً از آزمایشات تصویربرداری مغز مانند سی‌تی‌اسکن (CT Scan) و ام‌آر‌آی (MRI) استفاده می‌کنند. همچنین، آزمایش خون برای بررسی عوامل لخته شدن خون یا قند خون، و نوار قلب (ECG) برای بررسی مشکلات قلبی نیز انجام می‌شود.

مدت زمان بهبودی پس از سکته مغزی چقدر است؟

مدت زمان بهبودی پس از سکته مغزی بسیار متغیر است و به شدت سکته، سن بیمار، سلامت عمومی و میزان تعهد به توانبخشی بستگی دارد. برخی بهبودهای سریع در چند هفته اول رخ می‌دهند، اما روند کلی بهبودی می‌تواند ماه‌ها تا سال‌ها ادامه یابد و با تمرینات مداوم، پیشرفت‌های جدیدی حاصل شود.

چه رژیم غذایی برای بیمار سکته مغزی مناسب است؟

یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای بیمار سکته مغزی شامل مصرف فراوان میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم (مانند روغن زیتون) است. محدود کردن مصرف سدیم، چربی‌های اشباع و ترانس، و قندهای افزودنی برای کنترل فشار خون، کلسترول و وزن ضروری است.

بیشتر بخوانید:

علائم سکته مغزی خفیف در زنان را بشناسید؛ هشدارهای زودهنگام از زبان دکتر سید حسین آقامیری

دکتر سید حسین آقامیری درباره علائم اولیه سکته مغزی هشدار می دهد: این نشانه ها را جدی بگیرید